Osmanlı’dan Günümüze: Türk Müziği Makamlarının Şifa Yolculuğu

Kategori: Musikiye Dair

A. Türk Müziği ve Şifa Gelenekleri

1. Müzikle Tedavi Kavramı

Müzikle tedavi, Orta Asya Türklerinden Osmanlı’ya kadar uzanan bir gelenektir.
Ses ve makamların ruh ve beden sağlığı üzerindeki etkileri araştırılmıştır.

2. Osmanlı’da Müzikle Tedavi

Osmanlı döneminde hastanelerde (darüşşifalarda) çeşitli hastalıkların tedavisinde Türk müziği makamları kullanılmıştır.
Sultan II. Bayezid Darüşşifası bu konuda en ünlü merkezlerden biridir.

3. İslam Tıbbı ve Müzik

İslam tıbbının öncü isimlerinden İbn Sina ve Farabi, müziğin zihinsel ve duygusal denge üzerindeki etkilerini detaylandırmışlardır.

B. Makamlar ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Türk müziğinde makamların, psikolojik ve fizyolojik etkileriyle insan sağlığına yönelik önemli katkılar sağladığı düşünülmektedir.

1. Acemaşiran Makamı:

Verdiği Etki: Sonsuzluk hissi, düşünce ve duygulara canlılık, yaratıcılık duygusu ve gevşeme verir. Ağrı, spazm ve doğumda faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Fecirle kuşluk arası.

2. Büzürk Makamı:

Verdiği Etki: İnsana çekinme, sakınma hissi verir. Zihni temizler, vesvese ve korkuyu giderir, güç verir. Beyin hasarı, kas ağrısı ve ateşli hastalıklarda faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Fecirle kuşluk arası.

3. Buselik Makamı:

Verdiği Etki: Kuvvet verir, rahatlık sağlar, baş ağrıları, kulunç ve bel ağrıları için faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: İkindi vakti.

4. Hicaz Makamı:

Verdiği Etki: Alçak gönüllülük verir, cinsel gücü artırır, idrar zorluğuna iyi gelir.
En Etkili Olduğu Zaman: İki ezan arası.

5. Hüseyni Makamı:

Verdiği Etki: Sessizlik ve rahatlık verir, güven, kararlılık, iç huzuru sağlar. Mide yanması, sıtma nöbeti, spastisite ve otizmde faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Sabahleyin.

6. Irak Makamı:

Verdiği Etki: Kavrama yeteneğini artırır, konsantrasyon ve sükûnet sağlar. Akıl hastalıklarına iyi gelir.
En Etkili Olduğu Zaman: Kuşluk vakti.

7. Isfahan Makamı:

Verdiği Etki: Güven, hareket kabiliyeti ve uyum yeteneği verir, zihin açıklığı sağlar. Ateşli hastalıklar ve kadın hastalıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: İkindi ile yatsı arası.

8. Kûçek Makamı:

Verdiği Etki: Sıkıntı ve stresi giderir, kalp ve akıl hastalıklarına iyi gelir. Vücutta rahatlama sağlar ve sakinleştirici bir etkisi vardır.
En Etkili Olduğu Zaman: Akşam üzeri.

9. Nevâ Makamı:

Verdiği Etki: Lezzet ve ferahlık verir, kuvvet, cesaret, sevinç sağlar. Kadın hastalıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Gece ve kuşluk ile ikindi arası.

10. Nihâvend Makamı:

Verdiği Etki: Kuvvet ve rahatlık verir, kas ve bel ağrıları, yüksek tansiyon ve akıl hastalıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Öğle ile ikindi arası.

11. Rast Makamı:

Verdiği Etki: Neşe ve huzur verir. Uyanıklık, iç huzuru ve rahatlık sağlar. Düşük nabız, spazm, felç, spastisite, otizm ve akıl hastalıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Seher vakti ve gece yarısı.

12. Rehâvi Makamı:

Verdiği Etki: Sonsuzluk hissi verir, rahatlık sağlar. Baş ağrısı, burun kanaması, ağız çarpılması, doğum ve akıl hastalıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Seher vakti ve ikindi ile yatsı arası.

13. Sabâ Makamı:

Verdiği Etki: Cesaret ve kuvvet verir. Rahatlık sağlar.
En Etkili Olduğu Zaman: Seher vakti.

14. Segâh Makamı:

Verdiği Etki: Cesaret, rahatlık ve mistik his verir. Uykusuzluk, yüksek nabız, kalp, akciğer ve kas rahatsızlıklarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Kuşluk ile ikindi arası.

15. Uşşak Makamı:

Verdiği Etki: Gülme hissi verir, sevinç, kuvvet, cesaret, rahatlık, gevşeme ve mistik his sağlar. Kalp, ayak ve nikriz (damla/gut) ağrılarında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Fecirle kuşluk arası ve günbatımında.

16. Zengüle Makamı:

Verdiği Etki: Uyku verir, kalp, mide, akciğer ve karaciğer hastalıklarına iyi gelir.
En Etkili Olduğu Zaman: Gün battıktan sonra.

17. Zirefkend Makamı:

Verdiği Etki: Neşe verir, sırt, kas ve eklem ağrıları, ağız çarpılmasında faydalıdır.
En Etkili Olduğu Zaman: Gece yarısından sonra.

C. Edirne Sultan II. Bayezid Darüşşifası’nda Müzikle Tedavi

1. Darüşşifa’nın Rolü

1488 yılında Sultan II. Bayezid tarafından kurulan bu hastane, müzikle tedavi konusunda en önemli Osmanlı kurumlarından biridir.

2. Tedavi Yöntemleri

Ney, ud ve rebab gibi enstrümanlarla belirli makamlar çalınarak hastalara uygulama yapılmıştır.
Su sesi ve doğa sesleri ile birleşen makamların etkileri gözlemlenmiştir.

3. Hastalık Grupları

Ruhsal bozukluklar (melankoli, anksiyete).
Sinir sistemi rahatsızlıkları.
Uykusuzluk ve migren gibi sorunlar.

D. Günümüzde Türk Müziği ile Tedavi Çalışmaları

1. Modern Araştırmalar

Türk müziği makamlarının frekansları ve beyin dalgaları üzerindeki etkileri bilimsel olarak incelenmeye devam etmektedir.

2. Müzikle Terapi Merkezleri

Türkiye’de bazı üniversite hastanelerinde müzikle terapi birimleri bulunmaktadır.
Çeşitli hastalıklarda müzikle destekleyici tedavi uygulanmaktadır.

3. Popüler Uygulamalar

Ney dinletileri, meditasyon ve yoga gibi modern uygulamalarda Türk müziği makamları kullanılmaktadır.

Sonuç

Osmanlı’dan günümüze Türk müziği makamlarının şifa açısından nasıl değerlendirildiği açıkça görülmektedir. Bu gelenek, hem tarihi hem de modern terapötik yaklaşımlar için ilham kaynağı olmayı sürdürmektedir.

Sevgi ve muhabbetle…
Neyzen Engin Canlı

Engin Canlı